ในภาวะวิกฤติมักจะผลักให้เกิดความคิดสร้างสรรค์และการสร้างนวัตกรรม และนวัตกรรมหน้ากากผ้านาโนกันไรฝุ่น Win Masks เป็นตัวอย่างหนึ่งของนวัตกรรมที่สร้างสรรค์ขึ้นท่ามกลางวิกฤติขาดแคลนหน้ากากอนามัยทางการแพทย์ในช่วงสถานการณ์โควิด-19 ระบาดในระลอกแรก และเป็นผลงานที่อาศัยความเชี่ยวชาญจากหลายหน่วยงาน ซึ่งสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ได้เข้ามาสนับสนุนในการขยายผลการผลิตและถ่ายทอดเทคโนโลยีแก่ภาคอุตสาหกรรม
ดร.ศิรศักดิ์ เทพาคำ ผู้อำนวยการศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ เล่าย้อนถึงกำเนิดหน้ากากผ้านาโนกันไรฝุ่น Win Masks ที่เปิดตัวมาครบ 1 ปีแล้วว่า จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 หรือโควิด-19 ระลอกแรกเมื่อต้นปี 2563 ทำให้หน้ากากอนามัยทางการแพทย์ขาดแคลน และขณะปฏิบัติงานที่ จ.เชียงใหม่ ก็ได้รับการประสานงานจากแพทย์ของโรงพยาบาลศิริราช เพื่อพัฒนาหน้ากากอนามัยทดแทน ซึ่งโรงพยาบาลศิริราชมี “ผ้ากันไรฝุ่นศิริราช” ซึ่งใช้เป็นวัสดุส่วนหนึ่งสำหรับผลิตหน้ากากอนามัย
นวัตกรรมหน้ากากผ้านาโนกันไรฝุ่น Win Masks ประกอบด้วยผ้า 3 ชั้น ด้านนอกเป็นชั้นผ้ากันไรฝุ่นศิริราชเคลือบสารนาโน ที่มีคุณสมบัติกันน้ำและกรองฝุ่นละอองฝอยขนาด 5 ไมครอน ชั้นกลางเป็นผ้าไมโครไฟเบอร์ที่ผสมซิงค์ออกไซด์ ซึ่งมีคุณสมบัติยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย และชั้นที่สัมผัสใบหน้าผู้สวมใส่เป็นผ้าฝ้าย ที่มีคุณสมบัติซับสารคัดหลั่ง หรือความชื้นจากผู้สวมใส่ และในการพัฒนาที่ใช้เวลา 3 เดือนจนกระทั่งได้หน้ากากต้นแบบนั้น มีหลายหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (นาโนเทค) ดูแลเรื่องการเคลือบสารนาโน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ตรวจสอบคุณสมบัติการกรองฝุ่น และสถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) ดูแลเรื่องการฉายรังสีแกมมาเพื่อฆ่าเชื้อหน้ากากผ้านาโน
ในส่วนของประสิทธิภาพนั้น สามารถกรองฝุ่นและละอองฝอยจากเสมหะขนาดเล็กระดับ 2.5-5 ไมครอนได้ทั้งหมด นอกจากนี้ยังสามารถซักล้างเพื่อใช้งานซ้ำได้ 30 ครั้ง และหลังจากได้นวัตกรรมหน้ากากผ้านาโนต้นแบบแล้ว ทีมวิจัยได้ขอทุนสนับสนุนจาก สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) หน่วยงานในสังกัดกระทรวง อว. เพื่อขยายผลการผลิตหน้ากากผ้า WIN Masks และถ่ายทอดเทคโนโลยีแก่ภาคอุตสาหกรรม 5,000 ชิ้น และระดมทุนเพิ่มจนสามารถขยายผลการผลิต จนสามารถแจกจ่ายให้แก่บุคลากรทางการแพทย์ทั่วประเทศแล้วกว่า 200,000 ชิ้น
Win Masks ได้รับมาตรฐานเครื่องมือแพทย์ โดยผ่านการทดสอบการกรองฝุ่นตามมาตรฐาน มอก. 2424-2552 / EN143:2000 ซึ่งเป็นมาตรฐานของสหภาพยุโรปด้านอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (European Union – Personal Protective Equipment: EU PPE) และผลิตจากโรงงานที่ได้รับมาตรฐานที่ได้รับอนุญาตการผลิตจาก อย. อีกทั้งยังได้รับรางวัล“ผลงานวิจัยและนวัตกรรมเด่นตอบรับชีวิตวิถีใหม่ (New Normal) และการปรับตัวอันเนื่องมาจากภาวะวิกฤติโควิด-19” จาก ศ. (พิเศษ) ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ในงานแถลงข่าวสรุปผลงานเด่นปี 2563 และแผนยุทธศาสตร์ปี 2564 ของกระทรวง อว.
โดยทีเซลส์ได้นำส่งผลงาน “โครงการวิจัยพัฒนาชุดนวัตกรรมทางการแพทย์เพื่อการป้องกัน ตรวจวินิจฉัย และบำบัดรักษาการติดเชื้อ COVID-19” ซึ่งเป็นผลงานการร่วมกันพัฒนา โดยคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับ กระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) โดย ศูนย์ความเป็นเลิศชีววิทยาศาสตร์ (องค์การมหาชน) หรือ ทีเซลส์ (TCELS) ร่วมกับหน่วยงานพันธมิตรได้แก่ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีล้านนา (มทร.) และสถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์ (สทน.) โดยการสนับสนุนของสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ภายในสังกัด กระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.)
